TYKANIE oraz VYKANIE to bardzo ważne zagadnienie języka słowackiego, którego zazwyczaj omawia się już na samym początku nauki. Dlaczego? Ponieważ jeżeli opanujesz tę kwestię, będziesz mógł od początku swojej przygody z tym językiem poprawnie zwracać się do Słowaków. Moim zdaniem jest to naprawdę istotne, w końcu pierwsze wrażenie jest tylko jedno!
Jeśli wolisz przekaz w formie wideo, zapraszam do filmu, który znajdziesz poniżej. Jeśli natomiast wolisz czytać – przescrolluj stronę troszkę niżej i kontynnuj lekturę. 🙂
Zacznijmy od wyjaśnienia, co w ogóle rozumie się w języku słowackim pod określeniami TYKANIE oraz VYKANIE.
Przyjrzyjmy się teraz kilku zdaniom z czasownikami vykať oraz tykať – zobacz, w jakich kontekstach możesz ich używać.
VYKAŤ
Niektorí mi začali vykať, ale povedal som im, aby mi tykali. – Niektórzy zaczęli mówić do mnie na Pan, ale powiedziałem im, aby zwracali się do mnie na ty.
V Amerike je zvykom vykať, a pritom druhého oslovovať menom. – W Ameryce panuje zwyczaj mówienia sobie na Pan/Pani przy jednoczesnym zwracaniu się do drugiej osoby po imieniu.
Šéfovi by sa malo vykať. – Do szefa należy zwracać się na Pan.
Chcel som mu ako staršiemu vykať. – Ze względu na to, że jest starszy, chciałem zwracać się do niego na Pan.
TYKAŤ
Môžeme si tykať? – Możemy przejść na ty?
Prosím vás, tykajme si. – Proszę, mówmy sobie na ty.
A veď si potykajme. – Przejdźmy na ty.
Ak chcete, môžete mi tykať. – Jeśli Pan chce, może zwracać się Pan do mnie na ty.
Bola by som rada, keby sme si začali tykať. – Będzie mi miło, jeśli przejdziemy na ty.
TYKANIE, czyli mówienie na ty, jest raczej jasne, ponieważ opiera się na tych samych zasadach, które obowiązują w języku polskim. Czyli zwracając się do danej osoby, z którą jesteśmy w bliższych stosunkach albo z którą po prostu przeszliśmy już na ty, używamy czasownika w 2. osobie liczby pojedynczej.
Ahoj Ondrej, ako sa máš? – Cześć Ondreju, jak się masz?
Čo si robil cez víkend? – Co robiłeś w weekend?
Poď so mnou na kávu! – Chodź ze mną na kawę.
Mohol by si mi zavolať zajtra ráno? – Mógłbyś zadzwonić do mnie jutro rano?
VYKANIE wymaga natomiast dokładniejszego wyjaśnienia. Jak już pewnie wiecie lub się domyśliliście na podstawie podanych przykładów, w słowackim nie używamy – tak jak ma to miejsce w polskim – wyrażeń Pan/Pani/Państwo. W słowackim do osoby, z którą nie znamy się blisko zwracamy się na „wy” czyli w 2. osobie liczby mnogiej.
Dobrý deň pán Ondrej, ako sa máte? – Dzień dobry panie Ondreju, jak się Pan miewa?
Čo ste robili cez víkend? – Co robił Pan w weekend?
Poďte so mnou na kávu! – Proszę pójść ze mną na kawę!
Mohli by ste mi zavolať zajtra ráno? – Mógłby Pan do mnie zadzwonić jutro rano?
Jeżeli w zdaniu używamy samego czasownika, to jest to dosyć proste – zawsze stosujemy odpowiednią formę czasownika w 2. osoby liczby mnogiej. W naszych przykładach odmienione czasowniki pochodzą kolejno od następujących bezokoliczników: mať sa, robiť, ísť, môcť.
Sprawa się trochę komplikuje, jeżeli w zdaniu używamy przymiotnika, imiesłowu biernego, liczebnika porządkowego, zaimka lub słowa sám, rád, vinen, hoden. Wówczas forma tego elementu zdania musi być zgodna z formą osoby, do której się zwracamy.
Pani Novákova, boli ste spokojná s našou prácou? – Pani Nováková, czy była Pani zadowolona z naszej pracy?
Pán učiteľ, boli ste zvolený za najlepšieho učiteľa v našej škole. – Panie nauczycielu, został pan wybrany najlepszym nauczycielem w naszej szkole.
Pani Kováčová, prichádzate ako prvá. – Pani Kováčová, przychodzi pani jako pierwsza.
Pán Kováč, ukončili ste preteky ako druhý. – Panie Kováč, ukończył pan wyścigi jako drugi.
Vy ste tá, ktorú som celý život hľadal. – Jest pani tą, której szukałem przez całe życie.
Vy ste ten, na ktorého som čakal. – Jest pan tym, na kogo czekałem.
Pán riaditeľ, dnes prichádzate sám? – Panie dyrektorze, dziś przychodzi pan sam?
Pani Gajdošová, rada navštevujete talianske mestá? – Pani Gajdošová, chętnie odwiedza pani włoskie miasta?
Zwróć uwagę na to, że w powyższych przykładach czasownik pozostaje w formie 2. osoby liczby mnogiej. Jedynie zaznaczone elementy, które wymieniam przed przykładami, przyjmują formę zgodną z podmiotem zdania.
Kiedy natomiast zwracamy się do większej ilości osób, wszystkie elementy mają formę liczby mnogiej – zarówno czasownik jak i pozostałe części zdania.
Vážení študenti, dúfame, že ste si počas prázdnín dobre oddýchli a ste pripravení na nový školský rok. – Drodzy studenci, mamy nadzieję, że dobrze odpoczęliście przez wakacje i jesteście gotowi na nowy rok szkolny.
Milí poslucháči, vítame vás v novom programe v našom rozhlase. Vy ste tí, ktorí ho počúvajú ako prví. – Drodzy słuchacze, witamy was w nowym programie w naszym radiu. Jesteście tymi, którzy słuchają go jako pierwsi.
Milí turisti, radi by sme vás teraz pozvali na malé občerstvenie. – Drodzy turyści, chcielibyśmy was teraz zaprosić na mały poczęstunek.
***
Mam nadzieję, że teraz kwestia tykania i vykania w języku słowackim jest dla Ciebie bardziej zrozumiała. Materiał PDF do tekstu wraz z ćwiczeniem do samodzielnego wypełnienia znajdziesz TUTAJ. Daj znać w komentarzu, czy udało ci się poprawnie uzupełnić wszystkie zdania. 😉
A.